زیارتگاه چک چک یزد ، یکی از مقدس ترین مکان های مذهبی زرتشتیان است که در دل کوه ، جای گرفته است. عبادتگاه چک چک یزد ، یکی از اماکن مقدس پیروان دین زرتشت و مهم ترین مقصد گردشگری مذهبی آن ها در این شهر است که از توجه ، قداست ، اهمیت و ارزش والایی برخوردار بوده و ایام خاصی از سال را جهت عبادت ، نیایش و انجام فرایض مخصوص دین خود در آن حضور می یابند.جالب است بدانید که روایات متعددی در مورد چگونگی ایجاد این مکان مقدس وجود دارد.اما طبق روایات و مکتوبات تاریخی ، به نظر می رسد که در زمان حکومت «یزدگرد سوم» آخرین پادشاه ساسانی ، اعراب به کاخ مدائن حمله کرده و این امر سبب شد تا پادشاه برای نجات خانواده ی خود به دنبال راهکار باشد. وی به همراه همسرش «کتایون» ، پسرانش «هرمزان» و «اردشیر» و نیز دخترانش «شهربانو» ، «پارس بانو» ، «مهربانو» ، «نازبانو» و «نیک بانو» راهی یزد شد تا گزندی به آن ها وارد نشود. همچنین این پادشاه ساسانی دستور داد تا شهری مستحکم و بهره مند از برج و خندق احداث کنند تا وی و خانواده اش را از آسیب دشمنانش در امان بدارد. «یزدگرد» ، وارد جنگ با اعراب می شود ولی شکست خورده و به خراسان فرار می کند.در راه به آسیابانی برخورد کرده ، با مخفی کردن هویت خویش به وی پناه می برد. اما او توسط آسیابان شناسایی شده و کشته می شود. با شنیدن خبر کشته شدن یزدگرد ، خانواده ی او از هم جدا شده و هر کدام به نقطه ای از یزد فرار می کنند. «هرمزان» و «شهربانو» (پسر و دختر بزرگ یزدگرد) ، به دست اعراب اسیر و به عنوان خدمه به عربستان فرستاده می شوند. «پارس بانو» و «مهربانو» نیز با یکدیگر به راه افتاده و در نزدیکی ارجنان از روستاهای بخش عقدای شهرستان اردکان یزد ، با یکدیگر وداع می کنند. «مهربانو» در اثر سختی راه و شدت گرسنگی ، از دنیا می رود و جسدش را در باغی که امروزه به مزرعه ی مهر (زرتشتیان ساکن عقدا برای زنده نگاه داشتن یاد«مهربانو» ، در محل دفن وی ، شمع روشن می کنند) ، شهرت یافته است ، به خاک می سپارند.«پارس بانو» نیز به غرب عقدا رفته و در کوهی در نزدیکی روستای زرجوع ، پنهان می شود. شکاف سنگی در این کوه مشاهده می شود که زرتشتیان معتقدند محل غیب شدن «پارس بانو» است و در آن مکان زیارتگاهی را احداث کردند. گفته می شود که در گذشته ، لباسی شبیه مقنعه در شکاف قرار داشت که آن را جدا کرده و به عنوان تبرک از آن نگهداری می شود. «اردشیر» کوچک ترین پسر «یزدگرد» به همراه مادرش «کتایون» به شرق یزد و خرابه های آن پناه می برند. گفته شده است که «کتایون» در چاهی ، پشت حصار یزد ، غیب شده که امروزه آن محل به زیارتگاهی به نام «ستی پیر» تبدیل شده است. «اردشیر» نیز سرنوشتی همچون مادرش را تجربه کرده و در میان کوه غیب می شود. زیارتگاه «نارستانه» نیز در جایی که او غیب شده ، احداث شده است. «نازبانو» دیگر دختر «یزدگرد سوم» ، پس از رفتن به جنوب یزد ، در کوه تیجنگ ، پنهان شده که زیارتگاه پیر نارکی ، به یادبود وی ساخته شده است.
و اما آخرین دختر «یزدگرد» ، «نیک بانو» به همراه ندیمه اش «گوهر بانو» (مروارید و هریشت از نام های دیگر ندیمه ی نیک بانو است) ، به کوه های اردکان پناه می برند. «نیک بانو» در دامنه ی کوهی که در نزدیکی اردکان قرار داشت ، متوجه سپاه اعراب شده و برای پنهان ماندن از آن ها از کوهی بلند و خشک بالا می رود.
در روایت آمده است که این بانوی پرهیزگار زمانی که خود را در محاصره می بیند ، به کوه می نگرد ، آهی از دل می کشد و چنین می گوید:
مرا چون مادری مهربان در آغوش خود بگیر و از دست دشمنانم برهان
در این لحظه در کوه شکافی ایجاد شده و آن بانوی پاکدامن را به آغوش خود می کشد. پس از مدتی بر فراز کوه ، قطره هایی از آب به زمین می چکد. از آن پس زرتشیان ، این مکان را گرامی داشته و با ایجاد معبدی ، یاد و خاطره ی بانوی پاکی را پاس می دارند. ایشان بر این باورند که قطره های اشک «نیک بانو» که همچنان زنده ولی از دیدگان پنهان است ، می چکد و زمین را خیس می کند. به همین دلیل به «چک چک» شهرت یافته است. معبد درست در جایی که قطره ها از آن می چکد ، قرار گرفته است. زرتشتیان آن ها را جمع آوری کرده و به عنوان تبرک ، استفاده می کنند.
همچنین در این مکان ، درختی کهن وجود دارد که به اعتقاد زرتشتیان ، از محل فرو رفتن عصای «نیک بانو» بر زمین ، درختی سبز و پدیدار می شود که امروزه نزد زرتشتیان بسیار مقدس و مشهور است. آنچه که بسیار جالب و قابل توجه است ، بیرون آمدن این درخت از میان سنگ است که خود از عجایب طبیعی محسوب می شود. در ایام خاصی از سال (۲۷ خرداد) زرتشتیان سراسر ایران و جهان ، برای برگزاری جشن و دعا و نیایش ، در این معبد مقدس گرد هم جمع می شوند. داخل شدن به این مکان مقدس نیز همانند زیارتگاه های دیگر ادیان ، آداب و رسوم معینی را دارا است. برای ورود به این مکان و ادای احترام ، گذاشتن کلاه بر سر و درآوردن کفش ها از پا ، الزامی است و افرادی که پاک نیستند (طهارت جسم ندارند) ، اجازه ی ورود نخواهند داشت.
فضای درونی معبد ، همانند دهانه ی غار است و تنه ی درخت کهن نیز در آن قسمت قرار دارد. همچنین نقوشی از چهره ی بزرگان دین زرتشت ، در محوطه ی داخلی زیارتگاه «چک چک» به چشم می خورد که زیبایی خاصی به آن بخشیده است. کف زیارتگاه نیز به وسیله ی سنگ مرمر ، پوشیده شده است و می توان قطره های آب را که از قسمتی از سقف بر زمین می چکد ، مشاهده کرد. سقف نیایشگاه از سنگ است و چند شمع ، در این محوطه روشن است و نگهبان یا مسئول معبد ، موظف است که این آتش را برای همیشه روشن نگاه دارد. همچنین محلی برای سوزاندن عود و چوب مقدس تعبیه شده است.
زیارتگاه «پیر سبز» یا «چک چک» ، امروزه به یکی از محبوب ترین نیایشگاه ها و مقاصد گردشگری اقلیت های مذهبی در ایران و یزد تبدیل شده است که بازدید از این مکان معنوی ، می تواند علاوه بر آشنایی گردشگران با ادیان و آیین های مختلف ، نزدیکی فرهنگ ها را نیز به همراه داشته باشد.